Brak produktów
Strona główna
Awangarda podkarpacka. Dziewięć reportaży historycznych
Małgorzata Dziewulska
Awangarda podkarpacka. Dziewięć reportaży historycznych
Wydawnictwo: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego
Książka realizuje założenia projektu „Odzyskanej awangardy”, dokumentując cząstkę międzywojennej awangardy Europy Środkowo-Wschodniej, usytuowanej na terytorium dwóch prowincji galicyjskich, w górnym dorzeczu Dniestru i Wisły. Działając w warunkach kulturowej mozaiki Galicji Wschodniej, miała za sobą kilka stuleci sąsiedztwa tradycji ukraińskich, polskich i żydowskich, a więc dzieje znacznie dłuższe niż idea państw narodowych. Podziały na narodowe odcinki rzadko się tutaj sprawdzają.
W reportażowej relacji o indywidualnych losach artystów książka oddaje głos źródłom, które mówią o kształtującym wyobraźnię doświadczeniu historycznym. Tutejsze, rdzennie ruskie, ziemie, od stuleci były terenem kolonialnej eksploatacji, a w XX wieku brutalna rywalizacja potęg politycznych postawiła je w centrum wojennych konfliktów. Namacalność tego doświadczenia sprawiła, że tutejsi artyści zachowali większą niż gdzie indziej więź z krajobrazem i z poprzednimi pokoleniami, a brutalnym przejawom wysokiej cywilizacji zadawali zasadnicze pytania. W tle wizerunku tej awangardy przebija więc nieraz figura pół-poganina, ekstatyka z odległej przeszłości, z doświadczeniem kontrreformacji i baroku.
Odkąd nowoczesna kultura podróżowania umożliwiła artystom bezpośredni wizualny kontakt z produktami nowej wyobraźni Zachodu, zaczął powstawać oryginalny splot modernizmu z wyzwaniami, jakie niosły tutaj i przeszłość, i geopolityka. Przekonanie o bezwzględnej odrębności i autonomii sztuki dawało nie tylko możliwości ekspresji nowego sposobu widzenia i odczuwania świata, ale i przeciwwagę dla porządku historycznego.
Znaczna część książki dotyczy wybranych artystycznych biografii ukraińskich Galicji Wschodniej. Pierwszy, najdłuższy rozdział to opowieść o Łesiu Kurbasie, który stworzył swój teatr nad Dnieprem, lecz stąd pochodził, tutaj rozpoczął teatralną drogę, również naznaczoną swoistym maksymalizmem. Wątki biograficznej epopei Kurbasa pozwalają też wprowadzić czytelnika w realia awangardy kijowskiej, a bez jej pieczęci nie można zrozumieć awangardy zachodnio-ukraińskiej, działającej w Drugiej Rzeczypospolitej.
Wschodnio-galicyjskie miejsca urodzenia większości malarzy Grupy Krakowskiej również znajdowały się poza zasięgiem europejskich map. W latach 30. szukali na swych płótnach odzwierciedlenia świata, dalekiego od dominującej wówczas w publicystyce ideologicznej alternatywy materializm – nacjonalizm. Ich idee i formy, a także ich kodeks artystyczny układały się w szczególne wzory. Podobnie jak Ukraińcy, krakowscy przedstawiciele drugiej awangardy rzadko uciekali od świata wspólnego i rzadko ulegali pokusom introspekcji. Chcieli objąć jak największą część rzeczywistości. Wyzwanie „nowej pogańszczyzny” oznaczało tu coś innego niż na Zachodzie.
Pewna egzotyka galicyjskiej twórczości wyraziła się bezpośrednio w dziełach malarskich i teatralnych. Skoro nie zawsze mogą ją oddać słowa, książka przedstawia również narrację alternatywną, wizualną. Ilustracje są przeglądem dostępnych w tej chwili dla reprodukcji dzieł, powstałych z lokalnych źródeł wyobraźni. Ich zmysłowy i wizyjny idiom zachował związki z odmianami podkarpackiej duchowości.
Małgorzata Dziewulska, autorka publikacji o inscenizacji i reżyserii współczesnej, reżyserka. W latach 70. była współzałożycielką Puławskiego Studia Teatralnego, współredagowała miesięcznik „Res Publica”, współpracowała z Laboratorium Jerzego Grotowskiego. W latach 90. w kierownictwie literackim Starego Teatru, Teatru Narodowego (kierowniczka literacka podczas dyrekcji Jerzego Grzegorzewskiego) i Teatru Dramatycznego w Warszawie. Wykładała na Wydziale Wiedzy o Teatrze Akademii Teatralnej, prowadziła autorskie seminaria w Instytucie Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego. Zajmuje się też filmem dokumentalnym. Autorka książek Teatr zdradzonego przymierza, Artyści i pielgrzymi i Inna obecność. Od 2018 roku członkini platformy badawczej Odzyskana awangarda.
Spis treści
Dla czytelnika — 9
I
Pod znakiem Kijowa
Łeś Kurbas, dziewięć obrazów — 17
Aneks — Sprawa Łesia Kurbasa i teatru Berezil na posiedzeniu kolegium Ludowego Komisariatu Oświaty USSR [stenogram zebrania z 5 października 1933] — 121
Pawło Kowżuna projekt rzeczywistości — 135
II
Testament awangard podkarpackich
Pogrzeby i zmartwychwstania Bohdana Ihora Antonycza — 193
O stowarzyszeniach artystycznych — 223
III
Zagadka Grupy Krakowskiej
Kim był Leopold Lewicki? — 297
Teatr malarzy Cricot — 325
Henryk Wiciński, nieznane terytorium — 351
IV
Podwójny ślad awangardy
Co ukrywa galicyjski pokój dzieciństwa — 399
Odzyskiwanie świata. Archiwista awangardy i figura modernistycznego suwerena — 429
Indeks osób — 457
Spis ilustracji — 469
Klienci kupili również
-
Zbigniew Majchrowski
Krypta Gustawa
Druga część monografii o scenicznym „przepisywaniu” Dziadów skupiona na przedstawieniach powstałych po 1989 roku. Część pierwsza, głośna Cela Konrada ukazała się w 1998 roku.
45,00 zł -
50,00 zł -
30,00 złReducie na stulecie. Studia i rozpoznania
Tom, wydany z okazji stulecia Reduty, zawiera artykuły naukowe będące uzupełnionymi i rozwiniętymi wersjami wystąpień na konferencji „Reducie na stulecie”, która odbyła się w dniach 18—19 stycznia 2019 roku w Krakowie pod auspicjami Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego i okazała się wydarzeniem wskazującym nowe obszary i nowe kierunki badawcze.
30,00 zł -
50,00 złJuliusz OsterwaDzienniki wypraw 1938-1939
Staranne edytorsko, bogato ilustrowane wydanie zapisków Juliusza Osterwy z lat 1938–1939, znanych dotąd tylko nielicznym badaczom. Ciekawy dokument nie tylko dla teatrologów, ale też dla historyków, socjologów, antropologów czy kulturoznawców, ale też dla wszystkich, którzy interesują się dwudziestoleciem międzywojennym.
50,00 zł
