Tom Teatralia Karola Frycza (1877-1963) stanowi zwieńczenie  monograficznego opracowania, przygotowanego w Instytucie Sztuki PAN przez Lidię Kuchtównę, przedstawiającego  bieg życia  i osobowość, oraz dorobek artystyczny tego wybitnego reprezentanta polskiej sztuki XX wieku. Publikacja przynosi jego szkice o teatrze, rozproszone w programach i czasopismach teatralnych oraz wspomnienia wydobyte z rękopisów.
Poczesne miejsce w tekstach Frycza zajmuje teatr krakowski – odwiedzany w dzieciństwie i w latach studenckich, a także z sezonów dyrektorowania. Często powraca we wspomnieniach nadzwyczajny fenomen z lat młodości: kabaret Zielony Balonik z Jamy Michalikowej. Ważny łam wspomnień stanowią szkice poświęcone wybitnym twórcom scenicznym, bliskim i cenionym współtowarzyszom prac teatralnych: Ludwikowi Solskiemu,  Stanisławowi Wyspiańskiemu, Arnoldowi Szyfmanowi, Teofilowi Trzcińskiemu i Leonowi Schillerowi. Teksty te stanowią bezcenne źródło dla historyków teatru polskiego, tyle wnoszą szczegółów i syntetycznych spostrzeżeń.
W kilku szkicach zawarł Frycz refleksje o dramatach, które wystawiał lub do których projektował scenografię, wyróżniając komedie Moliera, a także inną swoją fascynację – staropolszczyznę. Podczas wędrówek po świecie tropił polonika, jak w Japonii, gdzie zanotował refleksje o Weselu Wyspiańskiego i Śniegu Przybyszewskiego. Z podróżniczych relacji  wyjęto także opisy teatru chińskiego, misterium derwiszów tureckich i spektaklu w teatrze antycznym w Fiesole.
Jako scenograf zostawił Frycz na piśmie garść przemyśleń o swoim zawodzie. Są to recenzje o scenicznej oprawie w teatrach wiedeńskich w okresie secesji, a także o paryskiej  wystawie sztuki  teatralnej w roku 1926. Jest też drobiazg literacki pt. Mebel sceniczny, ukazujący problemy, jakie przynosi mebel, zastosowany w dekoracji teatralnej. Wspomnienie Na szmich i na płacz zdradza sekrety umiejętności rzemieślniczych dekoratora.
W tomie Teatraliów po raz pierwszy zebrano wywiady i wypowiedzi o teatrze, udzielane przez Frycza od debiutu w warszawskim Teatrze Polskim, aż do ostatniego jubileuszu w Krakowie w 1957 roku. Uderza w nich ogromna erudycja, znawstwo polskiego i europejskiego teatru, światowej sztuki oraz historii.
W publikacji splotły się dwa nurty twórczości uprawianej przez Frycza: malarstwo i teatr. Stąd też jego teatraliom literackim towarzyszy obszerny kontrapunkt w postaci ilustracji, tworzonych przez cale życie w związku z teatrem.

Z opinii wydawniczych:

Finis coronat opus! Tom Teatralia wieńczy dwudziestoletnią pracę badawczą i edytorską Profesor Lidii Kuchtówny nad biografią oraz wielokierunkową twórczością i działalnością Karola Frycza – jednego z najwybitniejszych artystów XX wieku. Na oryginalnie pomyślaną monografię składa się pięć tomów. Rozpoczęło ją obszerne, niezwykle dokładne opracowanie biografii artysty (Karol Frycz, Warszawa 2004), ukazujące koleje jego życia oraz twórczości na szerokim tle historycznym i artystycznym trzech okresów: Młodej Polski, dwudziestolecia międzywojennego i osiemnastu lat Polski Ludowej (1945-1963). W każdym z tych okresów Karol Frycz odegrał ważną rolę jako scenograf, reżyser, inscenizator, dyrektor teatrów, tłumacz, artysta kabaretowy. Znakomicie posługiwał się piórem i pozostawił bogaty dorobek pisarski. Wielką zasługą Autorki jest zebranie i opracowanie jego wszystkich tekstów oraz wywiadów. Złożyły się one na cztery tomy. Tom Teatralia zawiera czterdzieści szkiców, artykułów, wywiadów i wspomnień o teatrze. Pisane były z pozycji widza, świadka lub współtwórcy wielu przedstawień, które na trwale zapisały się w dziejach polskiego teatru. Cały tom, podobnie jak trzy poprzednie, potwierdza talent pisarski Frycza, który włada piórem równie biegle jak pędzlem. O swoich "przygodach" teatralnych opowiada ze swadą, nie stroni od anegdoty, zachwyca urodą stylu. Tom Teatralia stanowi niezwykle cenne źródło do historii polskiego teatru pierwszej połowy XX wieku.

prof. Janusz Degler

Teatralia Karola Frycza, wypływające z jego kilkudziesięcioletnich i wielostronnych związków z teatrem, godne są uwagi tak osób odpowiedzialnych za tworzenie ram organizujących polskie życie teatralne, tak historyków, troszczących się o pamięć o dziedzictwie narodowym, jak i każdego czytelnika, zainteresowanego prawdą o czasach minionych. Szkice Frycza o Zielonym Baloniku, o Wyspiańskim, Solskim, Trzcińskim, Schillerze, Szyfmanie to prawdziwa "arka przymierza" między tamtymi i naszymi laty, to jakby dotyk autentyku. Czuć to także i w warstwie językowej, w zaskakująco oryginalnym słownictwie Frycza. Wszystko to podane jest w wybornym, kompetentnym bez zastrzeżeń, opracowaniu edytorskim Lidii Kuchtówny.

prof. Emil Orzechowski

ispan.pl