Strona główna
link strony głównejStrona główna

Kto to był Erwin Axer?

zdjęcie Kto to był Erwin Axer?

Kto to był Erwin Axer?

Paweł Płoski (red.), Michał Smolis (red.)

Wydawnictwo: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego

ISBN/ISSN: 978-83-66124-24-0
Miejsce wydania: Warszawa
Rok wydania: 2019
Liczba stron: 450
Oprawa: Miękka ze skrzydełkami

36,00 zł

więcej mniej

Kto to był Erwin Axer?

Tytuł książki nawiązuje do tekstu Kto to jest Erwin Axer z 1975 roku autorstwa Jerzego Koeniga. Po latach zasadne okazało się powtórzenie tego pytania, ponieważ życie i twórczość Erwina Axera wymagają dalszych badań i analiz, a niektóre znane wątki jego biografii – nowego spojrzenia.

Pytanie to towarzyszyło nam przez cały rok 2017, gdy z inicjatywy trzech instytucji: Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego, Teatru Narodowego i Teatru Współczesnego odbył się szereg wydarzeń upamiętniających stulecie urodzin artysty: trzy wystawy (Erwin Axer. Stulecie urodzin w Galerii Kordegarda zorganizowana przez Narodowe Centrum Kultury; Oddech. Erwin Axer i Warszawa teatralna 1956–1966 współorganizowana przez Dom Spotkań z Historią; Erwin Axer (1917–2012) – wystawa wirtualna na platformie Google Art & Culture), trzy książki (Notatki z pracy, Polsko-niemieckie ćwiczenia pamięci, Rozmowy z Erwinem Axerem), dwa wieczory publicznego czytania tekstów Axera, lektura fragmentów Ćwiczeń pamięci w wykonaniu Jana Englerta na antenie radiowej Dwójki, dodatek specjalny „Tygodnika Powszechnego”, liczne rozmowy o Axerze w audycjach radiowych i telewizyjnych.

Tytułowe pytanie posłużyło również jako punkt wyjścia ogólnopolskiej konferencji naukowej zorganizowanej w dniach 20–21 października 2017 roku przez Wydział Wiedzy o Teatrze Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza i Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie. Przy tej okazji badaczki i badacze z różnych ośrodków stworzyli portret wielokrotny Axera – człowieka i twórcy.

W założeniu książka obejmuje z jednej strony wątki z biografii Erwina Axera, uważnego świadka historii XX wieku – z drugiej, koncentruje się na głównych polach jego zawodowej aktywności: reżyserii, kierowaniu teatrem, pisarstwie.

Poruszone tematy objęły okres dzieciństwa i wczesnej młodości Axera we Lwowie, studia w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej w Warszawie, czas drugiej wojny światowej. Szczególnie uważnie przyglądamy się nie dość znanym pracom zagranicznym Axera – począwszy od wystawienia Wesela w Stanach Zjednoczonych przez realizacje w Związku Radzieckim aż po późne prace w Austrii i RFN.

Wreszcie próbowaliśmy przemyśleć sferę jego duchowego rozwoju, świadomości intelektualnej, kształtowania się światopoglądu. Teatru nie tworzy się w pojedynkę – dlatego jeden z bloków tematycznych dotyczy najbliższych współpracowników Axera – Jerzego Kreczmara, Ewy Starowieyskiej, Zofii Mrozowskiej, Tadeusza Łomnickiego.

Mamy świadomość, że wątki w biografii Axera skupione na relacjach z innymi osobami (pisarzami, reżyserami, scenografami, aktorami, studentami i krytykami) wymagają dalszych prac. Podobnie jak skomplikowane relacje Axera, członka PZPR, z komunistyczną władzą i partyjnym aparatem. Poruszyliśmy te wątki w książce, ale w świetle odsłaniania kolejnych archiwów – pozostaje jeszcze wiele do zbadania.

Tak samo wymaga opracowania wieloletnia praca Axera jako pedagoga na Wydziale Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie. Również z powyższych powodów zdecydowaliśmy się opublikować wspomnienia studentów i współpracowników Axera oraz efekt benedyktyńskiej pracy Zenona Andrzejewskiego, który opracował biogramy rodziny Axerów – począwszy od dziadka reżysera.

Ta książka jest również efektem zdumienia. Długie i bogate życie Erwina Axera nie stało się przedmiotem wielu badań. Na półce możemy postawić tylko biografię Elżbiety Baniewicz i monograficzny zeszyt „Notatnika Teatralnego”. Poza tym w czasopismach i książkach zostały opublikowane nieliczne ważne artykuły, m.in. Marty Fik, Joanny Krakowskiej, Elżbiety Matyni, Elżbiety Wysińskiej czy Jerzego Koeniga. Mamy nadzieję, że książka przybliży do pewnego stopnia życie, osobę i dzieło Erwina Axera. Pytanie „kto to był Erwin Axer?” pozostaje bowiem otwarte.

__________________________________

Od lat z uporem godnym lepszej sprawy upominam się o biografie naszych wielkich artystów teatru. (…) Na tej liście braków osobne miejsce zajmuje Erwin Axer. Co prawda kilka lat temu ukazała się książka Elżbiety Baniewicz „Erwin Axer. Teatr słowa i myśli”, ale była to bardziej monografia jego twórczości i pozostawiała niedosyt. Teraz pojawił się tom pt. „Kto to był Erwin Axer?” będący pokłosiem sesji zorganizowanej przez Instytut Teatralny i Akademię Teatralną na stulecie urodzin reżysera w 2017 roku. Jak piszą redaktorzy, Paweł Płoski i Michał Smolis: „W założeniu książka obejmuje z jednej strony wątki z biografii Erwina Axera, uważnego świadka historii XX wieku – z drugiej, koncentruje się na głównych polach jego zawodowej aktywności: reżyserii, kierowaniu teatrem, pisarstwie”. I trzeba przyznać, że zamiar w dużej mierze się udał: rzeczywiście powstał „portret wielokrotny”, który poprzez trafny wybór poszczególnych aspektów życia i twórczości Erwina Axera układa się w plan biografii, która powinna jeszcze powstać.

Wojciech Majcherek

_________________________________

SPIS TREŚCI

Wstęp

I

Henryk Izydor Rogacki – Axer i mit Galicji

Agnieszka Marszałek – Lwów Erwina Axera

Marzena Kuraś – Erwin Axer. PIST. Tymon Terlecki

Rafał Węgrzyniak – Wojna i Zagłada. Odbicie doświadczeń z lat 1939–1945 w przedstawieniach i pisarstwie Erwina Axera

II

Barbara Osterloff – „Teatr to całość”. O scenografii Ewy Starowieyskiej

Elżbieta Baniewicz – Przyjaźń, dla której warto się było urodzić. Erwin Axer i Jerzy Kreczmar

Małgorzata Piekutowa – O korespondencji Erwina Axera i Sławomira Mrożka

Magdalena Raszewska – Erwin Axer – poprzednicy i następcy

III

Beata Guczalska – Aktorstwo według Axera – wstępne rozpoznanie

Maria Dworakowska – Aktorka w teatrze Erwina Axera – Zofia Mrozowska

Maria Napiontkowa – Mentor i wybraniec–buntownik

IV

Michał Smolis – „Wesele” w Nowym Jorku

Marek Radziwon – Pożenić Stanisławskiego z Brechtem albo wycofać się z tej historii

Jan Niedziela – Kwestia przyciętych gałęzi. Ostatnie inscenizacje Axera w Niemczech. Przyczynek do biografii

Agata Wittchen-Barełkowska – Bernhard Axera

V

Kazimierz Braun – Wspomnienia asystenta Erwina Axera

Edward Wojtaszek – Nauczyciel w oczach jego ucznia – po latach

Jan Kłossowicz – „Arbiter elegantiarum”. Wspomnienie o Erwinie Axerze

VI

Maria Napiontkowa – Erwina Axera gra z władzą

Zofia Smolarska – Teatr oświecony. Erwina Axera „Listy ze sceny”

Paweł Płoski – Gdyby nie salka na Mokotowskiej. Erwin Axer wobec publiczności

VII

Maryla Zielińska – Biblioteka Erwina Axera

Jagoda Hernik Spalińska – Światopogląd Erwina Axera

Zenon Andrzejewski – Rodzina Axerów. Biogramy

Klienci kupili również